Nóż z rękojeścią

Drewniana oprawka zachowana z żelaznym nożem ma dekorację charakterystyczną dla kultury Skandynawii. Wzajemne kontakty pomorsko-skandynawskie we wczesnym średniowieczu, rozpatrywane z punktu widzenia związków politycznych, gospodarczych i kulturowych od lat budzą niesłabnące zainteresowanie historyków i archeologów. Kontakty pomiędzy ludami Północy a Słowianami na południowym wybrzeżu Bałtyku odzwierciedla między innymi obecność wyrobów pochodzenia skandynawskiego, wśród których znajdują się przedmioty pospolite i luksusowe, a także surowce niezbędne w kluczowych sektorach wytwórczości rzemieślniczej, w tym żelazo niskofosforowe i fyllit.

Bałtyk we wszystkich prawie okresach dziejowych był bardziej pomostem niż barierą w kontaktach między północną i południową strefą przybrzeżną. Szczególne znaczenie miały liczne zatoki, zatoczki i laguny, które z powodzeniem były wykorzystywane jako naturalne przystanie dla łodzi i statków o niskim zanurzeniu od pradziejów do końca X stulecia. Konkretne dowody interakcji słowiańsko-skandynawskich na południowym wybrzeżu Bałtyku w VIII–XI wieku to 15 znanych obecnie osiedli rzemieślniczo-handlowych usytuowanych pomiędzy Limes Saxoniae na zachodzie a ujściem Wisły na wschodzie. Niektóre zostały opuszczone w średniowieczu, jak Groß Strömkendorf, Rostock-Dierkow, Menzlin, Bardy/Świelubie i Janów Pomorski. Inne, takie jak Ralswiek, Wolin, Szczecin, Kołobrzeg funkcjonowały i rozwijały się dalej. Ze wszystkich wspomnianych miejsc pochodzą wyroby rzemieślnicze, takie jak bazaltowe kamienie żarnowe, paciorki i naczynia szklane, obce wyroby ceramiczne, osełki fyllitowe, naczynia ze steatytu, wagi i odważniki wskazujące, że osiedla te były ogniwami w sieci handlowej obejmującej strefy przybrzeżne w całej Europie. Ozdoby stroju, szpile, fibule, broszki, ale także broń, w wielu przypadkach są pochodzenia skandynawskiego, mogą być zatem postrzegane jako przykłady intensywnej wymiany bezpośredniej i kulturowej między Skandynawią a regionem południowego Bałtyku.

Anna Bogumiła Kowalska