Lalka przedstawiająca przodka

Papuasi zamieszkujący Nową Gwineę od pokoleń żyli w małych i izolowanych wioskach, składających się z kilku lub kilkudziesięciu chat wznoszonych na palach i pokrytych strzechą z liści palmowych lub trawy kunai. Na tle skromnej zabudowy mieszkalnej wielkością i bogactwem dekoracji wyróżniały się tzw. Domy Duchów, melanezyjskie świątynie, a zarazem tubylcze „ratusze”, w których wtajemniczeni mężczyźni spędzali większość swojego czasu. Tutaj celebrowali obrzędy, dyskutowali o istotnych problemach wspólnoty, wydawali wyroki, wytwarzali przedmioty obrzędowe lub po prostu miło spędzali czas odpoczywając, rozmawiając i paląc fajki. Wewnątrz świątyń przechowywano przedmioty kultowe używane podczas rytuałów oraz obiekty obdarzone szczególną mocą mana. Nie mogły ich dotykać, a nawet przebywać wśród nich, osoby niewtajemniczone, w tym kobiety i dzieci. Wykonaniem przedmiotów kultowych zajmowali się wyłącznie mężczyźni – strażnicy kultu, którzy byli w stanie opanować ich siłę. Papuasi wierzą, że mana obdarzeni są również ludzie. Jest to cała wiedza i moc, która już za życia koncentruje się w głowie człowieka, a uwalniana jest w momencie jego śmierci. Wierzenia te znalazły odzwierciedlenie w papuaskiej sztuce. Wizerunki przodków zazwyczaj mają nieproporcjonalnie duże głowy w stosunku do reszty ciała, które często wydaje się wątłe, przestawione bardzo schematycznie. Prezentowaną lalkę przedstawiającą przodka wykonano wyłącznie z włókien roślinnych, co czyni ją wyjątkową, rzadko spotykaną w muzealnych kolekcjach. Podstawowym materiałem nowogwinejskich rzemieślników była bowiem kość i polichromowane lub czernione drewno.

Katarzyna Findlik-Gawron