Forma do pierników

Piernik to słodzone miodem, mocno przyprawione ciasto, charakteryzujące się korzennym smakiem i długim terminem przydatności do spożycia. W języku polskim jego nazwa wywodzi się od słowa pierny oznaczającego pieprzny. W Europie historia pierników sięga wczesnego średniowiecza. Początkowo wypiekane były w klasztorach, później przez wyspecjalizowanych piekarzy. Najbardziej znane wytwórnie korzennych specjałów rozwinęły się wzdłuż ważnych szlaków handlowych. Na Pomorzu Zachodnim, w XIX wieku, prężnie działającym ośrodkiem piernikarskim był Szczecin. Aż do końca XVIII stulecia aromatyczne ciastka były towarem luksusowym. Cieszyły się popularnością nie tylko ze względu na swój smak, ale również trwałość, dzięki której mogły pełnić funkcję dekoracji czy podarunku. W XVII wieku pierniki sprzedawane były w aptekach jako lekarstwo. Na wsiach korzenne ciastka zagościły dopiero w XIX stuleciu, kiedy do wypieku zaczęto używać tańszych substytutów miodu. Zdobione pierniczki można było kupić na każdym wiejskim jarmarku czy odpuście. Początki drewnianych klocków, służących do wyciskania w piernikowym cieście wzorów sięgają wieku XV. W dużych warsztatach cechowych i późniejszych manufakturach, ich wyrobem trudnili się mistrzowie snycerscy. W małych zakładach prowincjonalnych formy wykonywali często sami piekarze, albo na ich zlecenie snycerze wędrowni. Ryte w formach wzory były różnorodne i często zawierały w sobie elementy symboliczne. Twórcy klocków inspirowali się tematyką biblijną, mitologiczną, obyczajową, sięgali też do baśni i przypowieści. Obok motywów ludzkich, roślinnych i zwierzęcych pojawiały się wzory geometryczne i heraldyczne. W zbiorach etnograficznych Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się forma z ornamentem przedstawiającym bożonarodzeniową szopkę. Wykonana została w 1714 roku. Autor oprócz daty wyrył w niej litery GD – inicjały wytwórcy lub symbol przynależności klocka do określonego warsztatu.

Agnieszka Słowińska