Tronująca Madonna z Dzieciątkiem

Rzeźba frontalnie tronującej Marii o majestatycznej pozie reprezentuje przedstawienie typu Tron Mądrości (łac. Sedes Sapientiae), popularne w sztuce od 2. połowy X wieku szczególnie w środowisku cysterskim. Figury te, zazwyczaj opracowywane jako pełnoplastyczne funkcjonowały jako mobilne. Zależnie od sprawowanych praktyk religijnych – ustawiano je na ołtarzu lub noszono podczas procesji. Przyścienne opracowanie rzeźby z Gardna sugeruje jej funkcjonowanie jedynie w obrębie ołtarza, zaś jej niewielkie wymiary świadczą o przeznaczeniu do prywatnych praktyk dewocyjnych. Stylistyka rzeźby i jej kompozycja wywodzą się z wzorów skandynawskich z XII i XIII wieku, zwłaszcza szwedzkich, skąd znane są przykłady figur tego rodzaju osadzonych w ołtarzach baldachimowych, stanowiących rodzaj niewielkiej kapliczki dedykowanej pojedynczej figurze. Charakterystycznym elementem prezentowanego przedstawienia jest wysoki zaplecek tronu o geometrycznym ażurowym zwieńczeniu przymocowany do figury. Analogie dla tego rozwiązania również odnaleźć można w takich przykładach plastyki skandynawskiej jak Madonna z Appuny z około 1180–1200 czy Święta z Hörsne na Gotlandii z XIII wieku.

Rzeźba jest drugą z najstarszych przedstawień Madonny tronującej z terenu Pomorza, zachowanych w zbiorach szczecińskich (MNS/Szt/179). Łączy je typ ikonograficzny, bliski czas powstania, stylistyczne oddziaływania sztuki skandynawskiej XIII wieku oraz fundacja, przypisywana pomorskim cystersom, stąd w literaturze zwykle omawiane były razem. Ich pochodzenie wiązane jest z miejscowością Gardno (powiat gryfiński), choć w notatkach archiwalnych dotyczących prezentowanej rzeźby, pojawia się też informacja o wsi Stawno (powiat goleniowski) w tym kontekście.

Rzeźba prezentowana jest na wystawie stałej Misterium Światła. Sztuka średniowieczna na Pomorzu.

Kinga Krasnodębska