Narodzenie Dzieciątka Jezus (Sprzedawca kapeluszy)

Peruwiańskie retablo to rodzaj sztuki ludowej w formie przenośnych, kilkupoziomowych skrzynek z dwuskrzydłowymi drzwiczkami wypełnionych kolorowymi figurkami skomponowanymi w sceny z wydarzeniami religijnymi, historycznymi lub codziennymi, ważnymi dla andyjskich społeczności. Wywodząca się z regionu Ayacucho (Peru) tradycja ich tworzenia sięga czasów kolonialnych, kiedy przenośne ołtarze z przedstawieniami świętych wykorzystywano do ewangelizacji rdzennej ludności. W kulturach andyjskich szczególną popularnością cieszyły się retablos z wizerunkiem św. Marka (cajones sanmarcos) – patrona zwierząt hodowlanych. Miały chronić zwierzęta przed złodziejami i chorobami. Używano ich również w magii leczniczej i w trakcie ceremonii agrarnych. Z czasem ich zawartość i przeznaczenie zmieniły się służąc także do ochrony domów, ich mieszkańców i podróżnych.

W latach 40. i 50. XX wieku retablos stały się cenionymi dziełami artystycznymi. Ich styl znacząco się zmienił. Niektóre poddano miniaturyzacji, inne rozbudowano, dokładając dodatkowych pięter (pojawiły się mające metr wysokości aranżacje pięciopiętrowe). Obecnie artyści sami decydują jakimi scenami wypełnią dany poziom. Tradycyjnie górne piętro pozostawiano dla postaci religijnych, a dolne na przedstawienie życia ziemskiego: żniw, procesji, domów, sklepów, fiest czy korrid. W prezentowanym egzemplarzu oprócz narodzenia Dzieciątka Jezus ukazano również sprzedawcę kapeluszy w otoczeniu klientów i muzykantów, kompozycyjnie nawiązując tym do sceny religijnej powyżej. Figurki zrobiono z masy z gotowanych ziemniaków i proszku gipsowego, tradycyjnego medium, wykorzystywanego również przez najsłynniejszego dziś retablistę wykształconego akademicko artystę, uczącego się rzemiosła także od ojca i dziadka – Nicario Jiménez Quispe (1957– ), znanego z przejmujących scen ukazujących los latynoskich imigrantów.

Katarzyna Findlik-Gawron