Wajśrawana (Dzambala)

Rzeźba najprawdopodobniej przedstawia bóstwo bogactwa Wajśrawanę (w sanskrycie Vaiśravaṇa, a w języku tybetańskim Namthöse). Ukazany został wraz z atrybutami w postaci: mangusty wypluwającej klejnoty z pyszczka, sztandaru zwycięstwa oraz wierzchowca w formie śnieżnego lwa. To buddyjskie bóstwo odziane w zbroję, diadem i klejnoty bodhisattwy. Jest jednym z czterech niebiańskich królów – strażników stron świata, któremu przypada kierunek północny. W buddyzmie tybetańskim za jego pierwowzór uważa się Kuberę – wywodzące się z mitologii hinduskiej bóstwo bogactwa, strażnika buddyjskiej wiary, którego sanskrycki przydomek Dhanapati lub Dhanadhipati oznacza pana bogactwa. W Chinach, Tybecie czy Wietnamie pełni także funkcję Strażnika Dharmy – obrońcy sprawiedliwości, oddalającego od praktykujących buddyzm przeszkody na drodze do oświecenia.

W Tybecie Wajśrawana często przedstawiany jest z owocem cytronu, którego drzewo w języku hindi nazywa się jambhara, co nawiązuje do innego z jego imion Jambhala lub Dzambala. Bóstwo to, będące członkiem Rodziny Klejnotów, uważane za buddę bogactwa jest z resztą jedną z licznych form Kubery. Buddyści tybetańscy, utożsamiający go z cnotami hojności i spokoju umysłu, wierzą, że Dzambala poprzez obdarzenie dobrobytem zapewnia ludziom wolność pozwalającą skupić się na ścieżce duchowości. Śnieżny lew, na którym często ukazywane jest bóstwo stanowi natomiast symbol ziemi, siły, odwagi i radości. Pojawia się także w godle oraz na fladze Tybetu.

Omawiana postać ma złotą skórę i mocne ciało - symbol bogactwa. Jego królewska postawa wskazuje, iż zdobył wszelkie dobra wszechświata i nie doświadcza już cierpienia. Ikonograficznie łączy elementy typowe dla przedstawień Wajśrawany, boga-wojownika i strażnika północy oraz Żółtego Dzambali – najbardziej popularnego i najpotężniejszego z bóstw bogactwa, źródła cnót, zdrowia i mądrości.

Katarzyna Findlik-Gawron