Maska mai

Geneza powstania masek mai wiąże się z legendą opowiadającą o przodkach Iatmul, którzy chcieli przywłaszczyć moc obcych tancerzy ukrytą w ich występach i silnych głosach rozbrzmiewających przez bambusowe tuby zwane również mai. Pewnego razu wojownicy Iatmul udali się na północ, do miejsca, z którego słyszane były tajemnicze dźwięki. Pojmali tancerzy i zaprowadzili ich do swojej wioski. Na co oni powiedzieli: „możecie nas wypuścić to dla Was wystąpimy”. Iatmul przyglądali się i naśladowali występ mężczyzn, tak długo, aż przejęli śpiew dwóch mai. Tymczasem w wiosce dwaj bracia Malimali i Yambuge mieli dwie siostry Yambugendshoa i Malindshoa. Dziś Iatmul podczas festiwalu singsing tańczą tak, jak tych czterech przodków, a rzeźbione w parach mai przedstawiają męskie i żeńskie nadprzyrodzone rodzeństwo – dwóch braci oraz dwie siostry.

Maska charakterystyczna dla zachodniej grupy Iatmul, mówiącej dialektem Nyaula. Ma typowy dla mai łukowaty uchwyt zwany molot, który przyjmuje formę gliniano-drewnianego mostka rozpoczynającego się poniżej nozdrzy a zakończonego pod brodą rzeźbioną głową ptaka. Podczas ceremonialnego tańca młodzi mężczyźni i chłopcy zakładali, zakrywające twarz oraz górną część ciała mai na duże, plecione, przypominające stelaże kostiumy, udekorowane liśćmi, piórami i muszlami. Tancerze występują w nich na platformie z tłem przedstawiającym góry Aleksandra, skąd według Iatmul pochodzą mai. Po występie przechowywane są w domu mężczyzn, w którym też powstają. Iatmul wierzą, że mai są wcieleniem obecności przodków, a ich tworzenie pojmowane jest jako wyrastanie. Uczestniczy w nim nie tyle właściwy męski krewny-rzeźbiarz, ile przodkowie, którzy nasycają maskę duchowością, bez której mai byłyby tylko kawałkiem drewna. Regulowany wieloma zasadami i działaniami, sześciotygodniowy proces zakończony jest dopiero pierwszym występem, pozwalającym przemówić maskom, stającym się wówczas pełnoprawnymi osobami.

Katarzyna Findlik-Gawron