Ostatni akt

Bolesław Jan Czedekowski (1885-1969) polski malarz, urodzony w Wojniłowie we wschodniej Galicji. Studiował w wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, później był uczniem profesora Kazimierza Pochwalskiego oraz Heinricha von Angelego, dwóch znakomitych portrecistów. Swoją pierwszą pracownię otworzył w Wiedniu i z tym miastem był chyba najbardziej związany w okresie wczesnej działalności artystycznej. Tu także mieszkał w czasie I wojny światowej zyskując powoli uznanie za portrety arystokratek i żon wyższych oficerów. Swoje prace wystawiał w Wiedniu, Paryżu, Warszawie i Krakowie nie zyskując w Polsce początkowo zbyt pochlebnych opinii. Po II wojnie światowej wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, a w latach 60-tych powrócił do Wiednia i tu zmarł 8 lipca 1969 roku. Pochowany został w Lofer koło Salzburga.

„Ostatni akt” to kompozycja sporych rozmiarów utrzymana w chłodnych tonacjach. Na pierwszym planie malarz uwiecznił samego siebie. Odwrócony tyłem do widza artysta siedzi na taborecie przed sztalugami. Jest ubrany w niebieską marynarkę lub podobne w kroju okrycie służące mu do pracy. Nogi okryte pledem, spod niego widać lewy but prawie w tym samym brązowo rdzawym kolorze. W lewej dłoni trzyma trzy pędzle i paletę malarską, w prawej uniesionej także pędzel. Próbuje mu go odebrać śmierć wyłaniająca się z mroku. Śmierć, którą przedstawił jako człowieka z wyraźnie zarysowanymi wystającymi żebrami i trupiej czaszce. Płótno na sztaludze jest puste, czeka na pierwszy ruch pędzla. Zza niego, nieco w mroku, widać siedzącą na wpół rozebraną modelkę, szykującą się do pozowania, która ogląda poprzez płótno pantomimę walki artysty ze Śmiercią. Pochylenie ciała, jakby zamarcie w ruchu, twarz kobiety wzniesiona w kierunku czaszki z pustymi oczodołami oddaje doskonale wrażenie trwogi, które musi jej towarzyszyć. Wrażenie ruchu jakie towarzyszy tej kompozycji, toczącej się w głuchej ciszy, pokazuje kunszt malarski autora. Tło utrzymane jest popielatej zieleni towarzyszącej modelce i czerni, z której wyłania się Śmierć, czy też w nią wtapia. Został namalowany w 1968 roku gdy B.J. Czedekowski liczył sobie 83 lata, na rok przed śmiercią.

Dorota Błoniarz