Pamiętnik Marcelego Najdera (3 zeszyty)

Wydana w 2013 r. książka Rewanż, to zbiór wspomnień Marcelego Najdera (ur. w 1914r. w Bolechowie), dotyczących przede wszystkim okresu okupacji, którą autor spędził w Kołomyi. Opowieść rozpoczyna się w momencie opuszczenia miasta przez wojska radzieckie (29–30 czerwca 1941), które w zaledwie tydzień później zostały zastąpione przez armię węgierską, a później niemiecką. Marceli Najder, wraz z żoną Polą, został zakwaterowany w Kołomyi getcie żydowskim od chwili jego utworzenia. Wraz z rozpoczęciem likwidacji getta, która była jednoznaczna z wywózką zamieszkującej je ludności do obozów koncentracyjnych, małżonkowie potajemnie przenieśli się do ziemianki znajdującej się na terenie gospodarstwa Andrzeja Śliwiaka. Wraz z ośmioma innymi osobami, Pola i Marceli Najderowie ukrywali się przez ponad rok (od zimy 1942/1943 do wiosny 1944) w niewielkim pomieszczeniu, które oboje w swoich wspomnieniach określają mianem „bunkra”. Pomieszczenie to pełniło dawniej funkcję piwniczki do przechowywania beczek z piwem. Jeszcze przed zamieszkaniem w ziemiance, jej przyszli lokatorzy wraz z gospodarzem starali się w miarę możliwości przystosować pomieszczenie do zamieszkania oraz poczynili starania, aby zakamuflować wejście do kryjówki. Okrycie bunkra przez Niemców oznaczałoby śmierć nie tylko dla ukrywających się Żydów, ale także pomagających im gospodarzy. W 1984 r., staraniem Poli i Marcelego Najderów, Andrzej Śliwiak otrzymał tytuł i odznaczenie Sprawiedliwego wśród Narodów Świata (https://sprawiedliwi.org.pl/pl/o-sprawiedliwych) przyznawane przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Jad Waszem w Jerozolimie.Rewanż został wydany po 70 latach od wydarzeń, które zostały w nim opisane. Podstawę książki stanowi siedem zeszytów rękopisu sporządzonych przez Marcelego Najdera podczas pobytu w bunkrze w Kołomyi. Wspomnienia autora zostały uzupełnione o zapiski z lat 40. i 50. (już po przesiedleniu na ziemie powojennej Polski) oraz wybrane notatki z diariusza prowadzonego przez jego żonę – Polę. Zapiski Marcelego i Poli Najderów zostały podane jedynie niewielkiej redakcji językowej, co pozwoliło na zachowanie realizmu doświadczeń autorów oraz przekazanie czytelnikowi pełnego świadectwa opisywanych wydarzeń.

Marta Frączkiewicz