Kompozycja kół w obrysie

Jan Berdyszak (1934–2014) jest jednym z najwybitniejszych artystów drugiej połowy XX wieku. Tworzył w wielu dziedzinach: grafice, malarstwie i rysunku, realizował obiekty przestrzenne, akcje efemeryczne, tworzył instalacje i scenografie teatralne. Zajmował się problemami związanymi z takimi tematami jak: obiekt, forma, przestrzeń, przezroczystość, światło, ciemność i cień, nieobecność, pustka, nieskończoność – zarówno od strony praktycznej jak i teoretycznej.

Znajdująca się w kolekcji Muzeum Narodowego w Szczecinie Kompozycja kół w obrysie (1970) jest jedną z prac, w których Berdyszak odnosi się do wartości podstawowych: formy i koloru. Interesuje go tutaj przede wszystkim forma koła – znana z filozofii platońskiej, niezmienna i doskonała, stanowiąca początek wszelkiego bytu, a w religiach wschodnich symbol doskonałości wszechświata. W swoich wczesnych cyklach jak Koła podwójne (1962–1964 i 1967–1969) artysta zrywa z tradycyjnym pojęciem formatu malarskiego prostokąta. Jego obrazy przekształcają się w dwa pionowo zestawione koła, które nabierają organicznego charakteru, są niesymetryczne – z geometrii przechodzą w obszar sztuki. W końcu, poprzez zastosowanie obrysu półkoli, użycie przemyślanej gamy barw, aż po wycięcia i możliwości dowolnego zestawiana poszczególnych elementów, coraz wyraźniej zaznacza się ich dynamiczna relacja z przestrzenią.

Przestrzeń to kolejna sfera szczególnego zainteresowania i dociekań Jana Berdyszaka, którą eksploruje, między innymi w cyklu Iluzja integralna z lat 70. XX wieku, również reprezentowanym w kolekcji Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Marlena Chybowska-Butler