Kolia paciorków

Kolia pierwotnie składała się z 47 paciorków bursztynowych i szklanych. Do dziś zachowało się tylko 30. Odkryto ją w grobie szkieletowym na cmentarzysku w Lubowidzu, jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych związanych z ludnością kultury wielbarskiej ze starszego okresu wpływów rzymskich w II wieku. Kultura ta zajmowała między I a IV wiekiem większość Pomorza. Jej nazwa pochodzi od cmentarzyska w Wielbarku pod Malborkiem. Obok grobów szkieletowych na cmentarzyskach kultury wielbarskiej spotykamy także pochówki kremacyjne. Kolia nie była jedynym elementem pośmiertnego wyposażenia osoby pochowanej we wspomnianym grobie. Oprócz niej znaleziono ozdoby z brązu – dwie różne fibule, dwie bransolety sztabkowate ze śladami zdobienia pseudofiligranem, owalną sprzączkę do pasa, dwie szpile, dwie rurki z blachy z nitami oraz gliniany przęślik do obciążania wrzeciona. Wyróżnikiem kultury wielbarskiej jest brak w grobach przedmiotów żelaznych oraz broni. Cmentarzysko w Lubowidzu odkryto w 1898 roku. Pierwsze badania wykopaliskowe w latach 1938–1939 roku przeprowadził Helmut Agde z ramienia Pommersches Landesmuseum w Szczecinie. Miały one związek z postępującym niszczeniem cmentarzyska położonego na terenie żwirowni. Wcześniej przypadkowe znaleziska systematycznie inwentaryzował Eduard Stielow, dyrektor Powiatowego Urzędu Opieki Społecznej w Lęborku, który w latach trzydziestych XX wieku był także powiatowym opiekunem zabytków. Materiały odkrywane na cmentarzysku w Lubowidzu latach 1898, 1926 1932, 1934 i 1938 przekazano do Muzeum w Szczecinie oraz do Westpreussisches Provinzial-Museum w Gdańsku. Część z nich opublikowano w lokalnie wydawanym periodyku „Heimatkalender für den Kreis Lauenburg in Pommern”. W 1938 roku ukazało się pierwsze zbiorcze opracowanie znalezisk z cmentarzyska w Lubowidzu, jako praca semestralna H.J. Freyrata napisana pod kierunkiem H. Agdego. Pełna monografia cmentarzyska autorstwa Ryszarda Wołągiewicza, archeologa z Muzeum Narodowego w Szczecinie, została wydana drukiem w 1995 roku.

Bartłomiej Rogalski