Bilet skarbowy - 50 złotych polskich

Głównym powodem wprowadzenia przez władze insurekcji kościuszkowskiej pieniądza papierowego był brak kruszcu potrzebnego do wybijania monet. Tak więc wprowadzenie do obiegu powstańczych biletów skarbowych nie było realizacją starannie zaplanowanego przedsięwzięcia, a jedynie swego rodzaju bieżącym środkiem zaradczym. Co więcej, władze powstańcze zakładały, że pieniądz w formie papierowej będzie jedynie tymczasowo zastępował monetę kruszcową. Wyrażało się to w zapewnieniach kierowanych do społeczeństwa, że po zakończeniu powstania bilety będą wymieniane na monetę w stosunku 1 : 1. Takie podejście do sprawy powodowało, że pieniądz papierowy nie cieszył się popularnością. Brak zaufania pogłębiała dodatkowo nieprzemyślana decyzja władz powstańczych, która zezwalała na realizowanie zobowiązań finansowych wobec skarbu państwa jedynie w połowie w biletach skarbowych. Pozostała część miała być wnoszona w monecie. Nawet uchylenie tej decyzji w niewielkim stopniu wpłynęło na zmianę nastawienia społecznego. W okresie powstania kościuszkowskiego bilety skarbowe wprowadzano do obiegu w trzech emisjach. Pierwsza z nich objęła pierwotnie zaplanowane bilety o nominałach 5, 10, 25, 50, 100, 500 i 1000 złotych. Zakładano emisję o łącznej wartości 60 milionów ówczesnych złotych. Odnośna decyzja została podjęta 8 czerwca 1794 roku, do obiegu zaś bilety weszły 16 sierpnia tegoż roku. Trzy dni wcześniej zadecydowano o drugiej emisji, obejmującej bilety zdawkowe o nominale 5 i 10 groszy oraz 1 złoty. Miała ona objąć bilety o łącznej wartości 6 milionów złotych. Realizowano ją w trzech etapach: od 10 października dla biletów pięciogroszowych, od 20 października dla 20 groszy i od 1 listopada dla 1 złotego. Decyzja o trzeciej emisji, planowanej na 8 milionów złotych, a obejmującej wyłącznie bilety czterozłotowe, zapadła najpóźniej, choć – paradoksalnie – do obiegu trafiły już 27 września 1794 roku, czyli wcześniej niż bilety emisji drugiej. W tym przypadku ograniczony był jednak zasięg emisji, bilety czterozłotowe trafiły bowiem wyłącznie do mieszkańców Warszawy. Łącznie zatem zaplanowano emisję o wartości aż 74 milionów złotych, jednak w rzeczywistości do obiegu trafiło niespełna 2,4 miliona biletów różnych nominałów o równowartości niespełna 11 milionów złotych.

Leszek Poniewozik